اختراع و انواع آن
با توجه به قانون ثبت اختراعات ایران، میتوان اختراع را به اختراع ابزار یا وسیله تولید محصولات صنعتی کشاورزی و اختراع خود تولید یا محصول ، دسته بندی کرد. یعنی کلمه فرآیند مذکور در مادۀ مزبور را اختراع وسیله یا ابزار تولید کالاهای صنعتی یا کشاورزی و کلمۀ فراورده عنوان شده در ماده را اختراع خود محصول کشاورزی یا صنعتی تلقی کرد. در نظام حقوقی کشور های جهان، گروه بندی اختراعات، متفاوت است.
در نظام حقوقی فرانسه، حقوق دانان آن کشور، اختراعات را به چهارگروه به شرح زیر تقسیم بندی کرده اند:
1- اختراعات تولید
اختراع تولید یا اختراع فرآورده، عبارت از ساخت و تولید یک شی یا ماده مخصوصی است که آن را از اشیاء یا مواد مشابه دیگر متمایز میکند. به طور مثال یک ماده مومی اختراع شدۀ مخصوص، که قادر است موهای بدن انسان را زایل کند یا ساخت و ابداع یک عضو مصنوعی مربوط به یکی از اعضاء بدن انسان، نطیر کشکک مصنوعی ران به جای عضو طبیعی یعنی کشکک طبیعی، در جراحی زانون کاربرد داشته باشد. این نوع اختراعات را اختراع تولید می گویند.
2- اختراع روش یا ابزار
اختراع روش که در ماده یک قانون ثبت اختراعات اران با کلمۀ فرآیند نام برده شده، عبارت از اختراع روش یا وسیله یا ابزاری است که به کمک آن روش یا ابزار، محصولی تولید گرددیا با روشی خاص و تکنیکی مخصوص، مشکل یا مشکلات فنی صنعتی یا کشاورزی، حل شود.
به ظور مثال اختراع روش یا وسیبه، برای دفع آفات گیاهی یا وسله ای برای آبیاری بارانی یا قطره ای در کشاورزی یا اختراع روش خاص برای اسخت مواد بتونی از خاک ونظایر آن را اختراع روش یا اختراع وسیله می گویند.
3- اختراع کاربردی
اختراع کاربردی عبارت است از اختراع ناشی از تلاش فکری برای به کار بردن ابزار شناخته شده و موجود برای به دست آوردن محصولی که حتی ممکن است نوع آن محصول نیز وجود داشته باشد، با کارایی جدید و ابتکاری. به طور مثال به کار گرفتن یک پمپ در یک دستگاه سرد کننده نوشابه ساز به صورت ابتکاری وابداعی که قبلا فردی چنین ترکیبی را بوجود نیاورده باشد و به فکر کسی نیز تاکنون نرسیده باشد.به عبارت دیگر، اختراع کاربردی اختراعی است که از تلفیق ابزار و وسایل موجود برای تولید یک محصول یا کالای جدیدی که فاقد سابقۀ تولید باشد، مورد استعمال قرار گیرد.
در نطام حقوقی فرانسه حمایت از این قبیل اختراعات چه از نظر حقوقی و چه از نظ قضایی پذیرفته شده است و اغلب کشور های اروپایی و ایالات متحدۀ آمریکا و مراکش نیز طرفدار حمایت از این قبیل اختراعات هستند.
با توجه به مواد یک و دو قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 ایران به نظر چنین می رسد که در نطام حقوقی ایران فقط اختراع فرآورده یا اختراع تولید کالا و اختراع فرآیند یعنی اختراع ابزار تولید قابل ثبت و صدور ورقه گواهی اختراع شناخته شده و اختراع کاربردی قابل ثبت و حمایت نخواهد بود مگر این که اختراع کاربردی را نوعی اختراع فرآیند تلقی کنیم. اما بهتر است این نوع اختراعات عنوان صریح قانونی پیدا کند.
4- اختراع ترکیبی یا مختلط
اختراع ترکیبی عبارت از اختراعی است که به کمک و همکاری یک گروه ابزار جدید و وسایل شناخترع شده، یک محصول صنعتی جدید بدست آید.
یک اختراع ممکن است از عوامل و یا یک سلسله اختراعات دیگر، یعنی از ترکیب عوامل مزبور، خلق شود. به طور مثال یک مخترع که یک مولکول شیمیایی جدیدی از طریق ترکیب و تلفیق و کمک روش یا اختراعات شناخته شدۀ موجود به دست می آورد، میتواند نسبت به ثبت و اخذ ورقه اختراع به منطور برخورداری از حمایت قانونی اقدام کند و گواهی مربوط را دریافت نماید. ممکن است یک اختراع دارای عناوین مختلف یعنی اختراع تولید ، اختراع روش و اختراع کاربردی باشد و از تمام جهات مزبور مورد حمایت قانون قرار گیرد.
اگر یک اختراع دارای عناوین مختلف باشد، یعنی عناوین مختلف، نظیر اختراع تولید، اختراع روش و اختراع کاربردی در آن جمع گردد، وقتی می تواند از همه جهات مزبور مورد حمایت قرار بگیرد که هریک ز عناوین مزبور از امتیازات خاص و جداگانه ای برخوردار گردند و قانون برای هرکدام از عناوین یک اختراع، مزیتی مخصوصو قایل گردد که در این صورت حمایت های متعدد و جداگانه مفید خواهد بود. در غیر این صورت حمایت چند جانبه در عمل ارزشی نخواهد داشت.
