موضوعات غیرقابل ثبت در طرح صنعتی
طرح های صنعتی زیر قابل حمایت نیستند:
1- طرح هایی که جدید یا اصیل نباشند؛
2- طرح هایی که تنها در نتیجه ی عملکرد فنی محصول ایجاد می شوند؛
3- طرح های حاوی نمادها یا نشان های رسمی؛
4- طرح های مخالف نظم عمومی یا اخلاق حسنه؛ طرح صنعتی جدید، با رعایت مفاد ماده ی 21 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتیو علائم تجاری، طرحی است که قبل از تسلیم اظهارنامه و قبل تاریخ حق تقدم، همانند آن به عموم عرضه نشده باشد.
خالق یا مبتکر یک طرح صنعتی
هرگونه ترکیبی از خطوط یا رنگ ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط رنگ ها و یا بدون آن، یک طرح صنعتی تلقی خواهد شد، یه شرطی که چنین ترکیب یا شکلی به یک فرآورده صنعتی یا صنایع دستی شکل ظاهری خاصی بدهد و بتواند به عنوان طرحی برای یک فرآورده صنعتی یا صنایع دستی به کار رود.
بهره برداری مادی از یک طرح صنعتی متعلق به خالق یا مبتکر طرح صنعتی است که به معنی ساخت، فروش، وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی می باشد.
چگونگی حمایت از طرح صنعتی
همانطور که قبلا گفتیم طرح های صنعتی می تواند تحت حمایت دو نظام خاص یا کپی رایت مورد حمایت قرار گیرند. در اکثر کشور ها برای این که طرحی مورد حمایت قانون طرح های صنعتی قرار گیرد باید آن را ثبت نمود.
تعدادی از کشور ها بر اساس قوانین ملی خود یک طرح صنعتی را به عنوان یک اثر هنری تلقی و تحت نظام کپی رایت مورد حمایت قرار می دهند. همچنین در برخی از کشورها حمایت از طرح های صنعتی تحت دو نظام خاص و کپی رایت همزمان صورت می گیرد و در سایر کشور ها این دو کاملا مجزا هستند به عبارت دیگر، زمانی که متقاضی یکی از این دو نوع حمایت را انتخاب نماید دیگر حق برخورداری از حمایت قانون دیگر را ندارد.
همچنین تحت شرایطی خاص، یک طرح صنعتی می تواند تحت حمایت از قانون رقابت غیر منصفانه را نیز قرار گیرد، البته شرایط برخورداری از حمایت و حقوق و جبران خسارت تضمین شده در این قانون کاملا متفاوت است.
بعضی ها به لحاظ ماهیت طرح صنعتی آن را متفاوت از کپی رایت دانسته اند و در تمایز این دو گفته اند که اولا: طرح های صنعتی زمانی حمایت می شوند که ثبت شوند و حمایت از کپی رایت مستلزم ثبت آن نمی باشد. ثانیا: مدت حمایت از طرح های صنعتی معمولا کوتاه و بین 5 تا 15 سال است ولی مدت حمایت از کپی رایت طولانی و بین 30 تا 50 سال است ثالثا: کار هنری عمدتا به خاطر علاقه شخصی هنرمند است ولی طرح صنعتی برای رفع نیاز جامعه و تولید انبوه طراحی می شود و جنبه تجاری دارد، رابعا: طرح صنعتی با ثبت حمایت کامل و جامع به دست می آورد و حتی کپی غیر عادی آن نقض محسوب می شود ولی در کپی رایت نقض تنها با تولید همان اثر اصلی متصور است و عمد در آن لازم می باشد.
همانطور که گفتیم موافتنامه تریپس اعضا را مکلف می کند که ضمانت کنند مقتضیات تضمینی حمایت برای طرح های روی مواد پارچه ای بویژه از نظر هرگونه هزینه، بررسی یا انتشار بنحوی نباشند که به طور غیر متعارفی به فرصت مطالبه و جستجو و کسب چنان حمایتی صدمه بزنند.
با توجه به تاکید فوق، عده ای معتقدند که اگر یک عضو، حمایت از طرح های صنعتی را از طریق حق تکثیر مقرر کند، مقتضیات راجع به هزینه بررسی یا انتشار به آسانی از میان می روند؛ زیرا کنوانسیون برن هیچ گونه تشریفاتی (و در نتیجه هزینه های ناشی از آن تشریفات) را مجاز نمی دارد، در حالی که سایر مقررات موافقت نامه تریپس راجع به طرح ها و گنجانیدن مقررات کنوانسیون پاریس راجع به طرح های صنعتی در یک موافقتنامه به وسیله ارجاع به آنها، غیرقابل اعمال می شوند به جای آن ها مقررات موافقتنامه راجع به حق تکثیر، جانشین مقررات کنوانسیون پاریس می شوند.
علامت تجاری و طرح صنعتی
با توجه به ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، هرگونه ترکییب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط رنگ ها و یا بدون آن، به گونه ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است.
با توجه به تعریف فوق و تعریف علامت تجاری که صرفا نشانی است برای تمیز کالاها و خدمات از یکدیگر روشن است که میان این دو از حیث تعریف، هدف، شرایط ثبت، نحوه حمایت و مدت حمایت تفاوت اساسی وجود دارد.
البته عیرغم تفاوت میان علائم تجاری و طرح صنعتی به شرح فوق، بعضا مواردی وجود دارد که شکل طرح یا بسته بندی یک محصول خاص از جمله ویژگی متمایز کننده آن تلقی شود و به عنوان یک علامت تجاری سه بعدی قابل حمایت باشد. بطری کوکاکولا یا شکل مثلا شکلات tablerone را می توان به عنوان نمونه ذکر کرد.
مضافا اینکه شاید ثبت این طرح ها در قالب علامت تجاری به نفع باشد زیرا مدت حمایت از علامت تجاری نامحدود است در حالی که مدت حمایت از طرح صنعتی از نظام داخلی کشورها محدود است.(معمولا بین 10 تا 25 سال). همچنین هزینه ثبت علامت تجاری با طرح های صنعتی متفاوت تجاری است.
در خاتمه می توان اگرچه طرح های صنعتی و علائم تجاری هردو در رابطه با محصولات و کالاها هستند لیکن کارکرد آن ها متفاوت است. هدف و کارکرد طرح های های صنعتی معرفی و تعیین شکل محصول و عمدتا زینت دادن به آن است و هدف عمده علائم تجاری ایجاد تمایزمیان محصولات و خدمات رقبائ است.
